Kia ora koutou. In this Manako interview, Eruera Morgan talks with Henare Kingi, a kaumātua from Ngāpuhi, now living in the Hutt region, near Wellington. Kingi was a significant figure in Māori broadcasting in Wellington for many years, and is still regularly interviewed on Radio Waatea.
Here is the original interview (abbreviated somewhat – first 6 minutes only):
Here is my spoken summary:
Kia ora koutou. Ko te kaupapa o tēnei ‘Kōrero Poto’ ko te Rā o Anzac, otirā, ko te rā maumahara i ngā hoia o neherā. I tēnei uiuinga, ka kōrero a Eruera Moran me Henare Kingi mō tēnei rā whakahirahira. Ko Henare he kaumātua nō Ngāpuhi, otirā, kei Awakairangi, i te takiwā o Hutt Valley, tōna kainga ināianei.
I muri i ngā kupu whakataki a Eruera, ka mihi ia ki te koroua rā, ki a Henare, ā, ka pātai a Eruera mō ōna whakaaro mō ngā kupu whakatūpato a te Kāwanatanga, kia iti haere ngā hui maumahara, kei tūpono pea tētahi mea kino, kei puta mai pea te raru. Ka whakaae a Henare i te mahi whakatūpato a te Kāwanatanga, otirā, ki a ia, me hui tonu ngāi Māori ki te maumahara i ngā hōia i mate, i ngā mōrehu hoki, i a rātou i haere ki ngā pakanga katoa, ahakoa nō Aotearoa, nō Ahitereira rānei. E ai ki a Henare, ahakoa tōna korouatanga me tana noho ki te kāinga i te ata hāpara, i huri ōnā whakaaro whakamoemiti ki a rātou i mate, i whakaaro hoki ia mō rātou i hoki mai, otirā, i whara (he pēnā tōna ake tuakana). E ai ki a ia, kua riro mā rātou e pakanga te pakanga, nō reira, me maumahara kē ngā uri i ngā mahi pai a ngā mātua, a ō rātou tuākana, a o rātou tūpuna, ahakoa tāne, wāhine rānei.
rā maumahara | day of remembrance |
hōia | soldier(s) |
whakahirahira | important |
kupu whakataki | introduction |
whakatūpato | warning, cautionary word |
tūpono | happen |
mōrehu | survivors |
pakanga | war / fight (verb) |
korouatanga | old age |
ata hāpara | dawn |
whakamoemiti | thankful |
whara | be wounded, damaged, affected badly |
kua riro mā rātou
te pakanga e pakanga |
It fell to their lot to go to war |
nō reira | therefore |