Te Pire Whakamate (the Euthanasia Bill) – comment from Haami Piripi

Haami Piripi
Haami Piripi          Photo: tehiku.nz

Kia ora koutou! In this episode, Haami Piripi (Te Rārawa), a prominent figure in the Iwi Chairs Forum, briefly discusses ‘Te Pire Whakamate’, or the Euthanasia Bill. The link to his interview is below. The interview is quite short, and should be reasonably easy to follow for an advanced beginner / intermediate learner.

 

And here is my summary:

 

Tēnā koutou, e te hunga e whakarongo ana ki tēnei kōrero poto mō ngā take o te wā. I te uiuinga nei, ka kōrero a Tūmamao Harawira ki a Haami Piripi mō te ‘Pire Whakamate’ –  ko te ‘Euthanasia Bill’ i te reo Pākehā. He mea poto te pūrongo tūturu, āhua ngāwari hoki, nō reira, me whakarongo koutou ki tērā.

E ai ki a Haami, ko te tino whakaaro o te pire nei ko te aroha ki te tangata, kia ea te mamae, kia hiki te taumahatanga i runga i te tangata e mate ana. Ka hoki ōna mahara ki te wā e tamariki ana ia, ki te wā e mate ana ngā kuia, koroua. Nā ētahi o rātou i whakamutu te kai, whakamutu te inu ina, ki ō rātou whakaaro, ko tērā te wā mate rawa ai. Ko te raru i ēnei rā, kāore e whakaae pea ngā kaimahi whakaora ki te tuku mana ki ngā tāngata e mate ana. E ai ki a Haami, he rerekē pea te kaha o ngā koroua kuia i tērā wā, otirā, mā tēnei ‘Pire Whakamate’ ka riro i ngā kaimahi hauora te mana āwhina i ngā tāngata e hiahia ana kia mate ai, ā ki a ia, he mea pai tērā. Nā te poto o te uiuinga, kāore i wānangatia ngā āhuatanga katoa o tēnei kaupapa tino uaua, otirā i tautokona e Haami te tino whakaaro o te pire nei.

 

Maanu Paul has also been interviewed on this topic. Here is a link to that interview. This interview is longer, but reasonably easy to follow.

Roihana Nuri on Jacinda Ardern’s first appearance on ‘Q and A’ for 2019

Jacinda composed pic BBC
Jacinda Ardern (BBC photo)

Kia ora anō

Here is the original broadcast, with Eruera Morgan and Roihana Nuri, on Manako:

 

And here is my 3 minute summary:

 

And a transcript…

I tēnei pūrongo, ka hoki mai anō a Roihana Nuri, ki te kōrero mō te hōtaka ‘Q and A’ (ko te pātai me te whakautu te tikanga o ‘Q and A’). Ko tēnei te uiuinga tuatahi o te tau, ā, ko Jacinda Ardern te manuhiri i tēnei wā. Ko Roihana te kaiwhakaputa (producer) o Q and A, otirā ko Corin Dann te kaiuiui, nāna i tuku pātai ki a Jacinda Ardern.

 

I pātai a Eruera mō te uiuinga, ā, e ai ki a Roihana, he pai te kōrero a Jacinda mō ngā āhuatanga o te wā, mō ngā kaupapa a te kāwanatanga. Ki tā Roihana, kāore a Jacinda Ardern i te tino kaha ki te whakapae ko ia kē te tino rangatira o te kāwanatanga. Ko Winitana Pita te minita mō ngā take tāwāhi, ā, ka āhua āwangawanga ētahi ki tana kaha ki te whai i ōna ake whakaaro hei minita tuarua o te kāwana. Ko te tino kaupapa here pea mō tana mahi, ko te whanaungatanga o Haina me Aotearoa, otirā, e ai ki a Jacinda, he pai tonu ngā herenga o ngā whenua e rua, ahakoa ngā āwangawanga o ētahi ka kino haere  ngā herenga me te whanaungatanga.

 

I pātai a Eruera mō ētahi take e toru – mō te hauora, mō te mātauranga, ā, mō te āwhina i ngā tāngata e rapu mahi ana – nō te mea, ko te tūmanako o te iwi whānui, he pai tēnei kāwana hei tautoko “i te pani me te rawakore”. Ko tana pātai ki a Roihana, kua tutuki kāore rānei i te kāwana ngā mea i oati ai rātou i te tīmatanga. Otirā, e ai ki a Roihana, i horo tutuki ētahi mea, e tārewa tonu ana ētahi atu, ā, e ngokingoki ana  ētahi atu- he pōturi te anga whakamua o ētahi atu āhuatanga, ahakoa ngā whakaaro pai o te kāwana.

 

Vocabulary

pūrongo broadcast
uiuinga interview
whakapae declare, assert
‘te pani me te rawakore’ ‘The widow and the poor’ – Biblical metaphor for the needy in society
i oati ai rātou which they promised
kua tutuki to be achieved (stative verb)
horo quick
e tārewa ana still on hold
e ngokingoki ana creeping ahead
anga whakamua to move ahead
ngā take tāwāhi foreign affairs