Oranga Tamariki – new law requires strengthened links with Māori

In this episode, Che Wilson talks with Tumamao  Harawira about a new section of the law that strengthens links between Oranga Tamariki and te ao Māori. The interview predates the Māori-led review of Oranga Tamariki which began with a hui in Auckland this Saturday (13th July).

Che Wilson pic RNZ
Che Wilson                  photo: RNZ

Here is the original interview (3rd July, 2019), on Manako:

 

And here is the audio version of the summary:

 

I tēnei uiuinga, ka kōrero a Tumamao ki a Che Wilson, te Perehitini o te Pāti Māori, mō tētahi āhuatanga hou o te tūre e pā ana ki Oranga Tamariki.

Tuatahi, ka mihi atu a Che ki ana hoa mahi, ki a Te Ururoa Flavell, ki a Marama Davidson hoki, mō ā raūa whakatairanga i tēnei mea hou i te whare paremata i ngā tau kua pahure. E ai ki a Che, ko te whakaaro matua o te wāhanga hou o te ture (ko 7aa te wāhanga o te ture), ko te tohutohu i te kaihautu o Oranga Tamariki “kia whakarite ngā kaupapa e hāngai ana ki Ngāi Māori”, ā, kia kaha ake ana hononga ki ngā iwi me ngā rōpū Māori i roto i te hapori; ka mutu, me rīpoata te kaihautu  mō ngā mahi i tutukia ia tau, ia tau. Ki a Che, he pai tēnei mea hou, nā te mea, nā tēnei he ngāwari ake te arotake i ngā mahi a Oranga Tamariki.

I kōrero hoki a Che mō te rīpoata i puta mai e tata ana ki toru tekau tau i muri, ko ‘Pūao te ata tū’ – e ai ki tērā ripoata, he kaikiri ētahi o ngā mahi a ngā tari kāwana ki ngā tamariki Māori. Kāore i tino whaia ngā tohutohu i roto i tērā rīpoata, nō reira kāore i whai hua ngā korero o roto. E ai ki a Che, ahakoa he iti tēnei mea (ko te 7aa), he “weri kotahitanga” ki te ao Māori, he tohu o te whakaaro pai kia kaha ake ngā hononga ki te ao Māori.

I kōrero hoki rāua mō te arotake Māori i whakatū nā te Pou Matakana, me te hui ka haere ake nei ā erā atu rā whakatā (ko te 13 o Hōngongoi) ki Tāmaki Makaurau, kia tino whai mana ai te ao Māori i te tiaki i ngā tamariki Māori (kua tīmata te arotake ināianei, kua tū kē te hui).

Vocab

tohutohu

instruct, order

e hāngai ana ki…

concerning the… / to do with the …

hononga

links

arotake

review

te kaihautu

the leader/ CEO

ngā tari kāwana

government departments

Te Pou Matakana

Whānau Ora Commissioning Agency in Te Ika a Māui (North Island)

rā whakatā

weekend (rest days)

weri kotahitangi

gesture towards unity

ka mutu

furthermore

rīpoata

report

hapori

community

Che Wilson (Māori Party president) on the ‘wellbeing’ budget

Che Wilson pic RNZ
Che Wilson (Photo: RNZ / Justine Murray)

In this interview, Tūmamao Harawira talks to Che Wilson, the new president of the Māori party, about the recent ‘wellbeing’ budget.

The original interview should be reasonably easy to follow, although Che (from Ngāti Rangi) does not pronounce the ‘h’, so (for example) ‘huri’ becomes ‘uri’.

If you find errors here, feel free to contact me and let me know!

Here is the original interview (broadcast on Manako, Radio Waatea,  on 2/6/19):

 

Here is my spoken summary:

 

I tēnei uiuinga ka kōrero tahi a Tūmamao Harawira rāua ko Che Wilson mō te tahua pūtea i puta mai ai i tērā wiki. Ko Che te perehitini hōu o te Tōrangapū Māori, o te Pāti Māori.

 

E ai ki a Che, me mihi ka tika ki te kāwanatanga mō ō rātou whakaaro mō te oranga o ngā tāngata o te motu, engari, kāore i te pai ētahi āhuatanga o tēnei tahua pūtea mō ngāi Māori.

 

Ki a ia, ko te tino raru, i tukuna pūtea ki ngā tari kāwanatanga kia whakapai ai i ngā raru o te ao Māori, kāore i tukua pūtea ki ngā rōpū Māori kia mahi ai i ēnei mahi. E ai ki ngā kaikōrero e rua, ko te whakaaro o te kāwanatanga, he pai ake te huna i te pūtea hei āwhina i te ao Māori i roto i te pūtea i tohaina ki Aotearoa whānui, kei amuamu ētahi mō te āwhina i te iwi Māori.

 

Ko tētahi atu raru, ahakoa i tukua moni mō ētahi mea, kāore i te nui tēnā kia tino pai ai ngā raru – hei tauira, ki a Che, āhua iti te moni mō ngā papakāinga – torutoru noa iho ngā whare hōu e taea te hanga, nā te iti o te pūtea i tukua. E ai ki a Che, ko te tirohanga whānui, he tino nui ngā raru i Aotearoa – hei tauira noa iho, he nui te hunga kore kāinga – otirā, he iti noa iho te rongoā i tukua e te kāwana kia pai ai ēnei raru tino nui.

Vocabulary

tahua pūtea                budget

pūtea                            funding, money

perehitini                    president

oranga                          wellbeing

tari kāwanatanga       government departments

raru                               problem(s)

huna                              hide

he nui tēnā                   to be enough

toha(ina)                       distribute,

te tirohanga whānui  the wide view, the big picture