
Kia ora anō. Tīmoti Kāretu spoke with Eruera Morgan last week on Manako about Te Wharehuia Milroy, his old companion in the revival of te reo Māori. The introduction may be hard for learners to follow, but Tīmoti’s words of tribute to his old friend are reasonably straightforward. Here is the original interview:
Here is my summary (soundfile and written version):
Kia ora anō, e ngā kaipānui, e ngā kaiwhakarongo.
Kei te mōhio te katoa o te āo Māori i mate a Te Wharehuia Milroy i tērā wiki. I tēnei uiuinga, ka kōrero a Eruera Morgan ki a Tīmoti Kāretu mōna.
Whai muri i te kupu maimai aroha a Eruera, ka whakaputa a Tīmoti i ōna whakaaro mō tōna hoa kua riro atu ki te pō. Tuatahi, e ai ki a Tīmoti, ahakoa te tangi o te ngākau, kua tau kē te mauri o ōna hoa, nā te mea, kua mutu te mamae ki a ia i tōna māuiuitanga roa.
I pātai a Eruera mō tētahi tino āhuatanga i ū ki tō Tīmoti ngākau mō Wharehuia, ā, ka kōrero a Tīmoti mō te ngākau whakaiti o tōna hoa. Ki a ia, “he ngākau āwhina, he ngākau tautoko, he ngākau whakahau” ōna ki a rātou e kaingākau ana ki te reo Māori, ki ngā tikanga Māori hoki. I huri a Tīmoti ki tā Pānia Papa kōrero: “Ko Wharehuia te kāmura o te whare o te whakaiti.” E rima tekau kē ngā tau i mahi tahi a Tīmoti rāua ko Wharehuia, i te Whāre Wānanga o Waikato, i te Taura Whiri, i te poari matua o te Kōhanga Reo, ā, i te Panekiretanga hoki. Ahakoa te whiu o ngā kupu tēnā ki tēnā, ka nui hoki te tautoko a tēnā ki tēnā i ngā tau kua hipa.
Otirā, e ai ki a Tīmoti, ahakoa te tangi o te ngākau, he waimarie te ao Māori i te reanga hōu e kōrero ana i te reo Māori, e ū ana ki ngā tikanga Māori, e kawe ana i te reo Māori ki ngā reanga e heke mai nei. Ki a ia, ahakoa te mate tētēkura, ka ara tētēkura, ā, ka mihia e ia te reanga o Eruera mā. E ai ki a ia, i tō ratou reanga kua whakatinanatia ngā wawata o Wharehuia, ā, ko rātou ngā hua o ā Wharehuia mahi.
Vocabulary
kaipānui reader
kaiwhakarongo listener
uiuinga interview
ngākau whakaiti humility
whakahau encourage(ment)
kāmura builder, carpenter
e ū ana ki staying faithful to, sticking with
reanga generation
e heke mai nei in the future, in days to come
ka mate tētēkura, ka ara tētēkura one leader dies, another arises
whakatinana(tia) to embody, to be embodied
wawata hopes, wishes