Rereata Makiha: date chosen for Matariki public holiday 2022

Rereata Makiha (from NZ Herald / file photo)

Manako is back on Radio Waatea, and Kōrero Poto is back too.

Here is the original interview (Manako, Radio Waatea, 5th Feb 2021)

Here is my summary:

I tēnei uiuinga ka kōrero tahi a Eruera Rerekura rāua ko Rereata Makiha. He tohunga kōkōrangi, tātai arorangi a Rereata Makiha, ka mutu, mai rāno i whakatairangatia e ia ngā āhuatanga me ngā painga o te maramataka Māori.

Ko te kaupapa o te uiuinga, ko te kōwhiringa o te rā ka whakanuitia a Matariki hei rā whakatā-ā-ture ā tērā tau. Ko te 24 o Pipiri te rā i tohua.

Ko te tohu i a Matariki hei rā whakatā mō te motu whānui tētahi o ngā kī taurangi a Reipa i mua i te kōwhiringa-ā-motu i tērā tau, ā, kua tutuki ināianei.

Ko tā Rereata kupu tuatahi, he mihi nui ki a Rangi Matamua mō ana mahi hei hāpai i tēnei kaupapa, ā, he mihi hoki te Kāwanatanga mō ā rātou kawe i tēnei tino kaupapa o te ao Māori, me ā rātou whakamana i ngā whakaaro o ngā tūpuna. I whai wāhi a Rereata i tētahi kōmiti i whakatūria e te Kāwana ki te wānanga i tēnei kaupapa, otirā, e ai ki a Rereata, i waihotia ki a Rangi Matamua te kōwhiri i te rā, nā tōna tino mōhio ki ngā āhuatanga o ngā whetū – ko ia hoki te kaihautū o te kōmiti. He rā nekeneke, nā te mea he rerekē ia tau ngā wāhanga o te maramataka Māori.

Ko tētahi āhuatanga i āta wānangatia e te kōmiti, ko ngā tikanga rerekē o tēnā iwi, o tēnā iwi – hei tauira, ki ētahi, ko Puanga te tohu matua o te tau hōu Māori. Otirā, kua whakaaetia kia waiho a Matariki hei tohu matua, nā te whakapapa o tērā mea, nā te hononga o Matariki ki ngā moutere o Te Moana-nui-a-Kiwa.

I kōrero tahi rāua mō te āwangawanga ka riro tēnei rā hei mahi moni e tauiwi, kei riro hoki tēnei rā hei tuku i ngā kōrero a iwi kē, Pākeha mai, tauiwi mai. E ai ki a Rereata, he wā tēnei mō te tuku kōrero mō te mātauranga Māori; mai rāno i pēhia te mātauranga Māori e te ao Pākehā, nō reira, me waiho tēnei wā mō te mātauranga Māori.

Kupu

uiuinga – interview

tohunga kōkōrangi – expert in astronomy, knowledge of the heavens

tohunga tātai arorangi – expert in astronomy, knowledge of the heavens

whakatairanga(tia) – promote

painga – benefits, good things that come from something

maramataka – calendar

kōwhiri – choose

kōwhiringa-ā-motu – election

whai wāhi – take part

kaihautū – leader, chairperson

rā nekeneke – moveable day (not the same every year)

āwangawanga – concern

pēhi(a) – suppress(ed)

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s